Trong bối cảnh mâu thuẫn giữa Nga và Ucraina hiện nay, một cuộc tấn công của Nga vào Ucraina chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến thị trường phân bón toàn cầu, nhưng phạm vi ảnh hưởng hiện nay còn chưa rõ ràng. Một số yếu tố như các biện pháp trừng phạt của các quốc gia phương Tây đối với Nga có thể cho thấy thị trường phân bón sẽ bị ảnh hưởng như thế nào.

Theo các nhà phân tích thị trường, mâu thuẫn Nga - Ucraina trong khu vực Biển Đen có thể sẽ làm suy yếu triển vọng giảm giá phân bón đối với sản xuất nông nghiệp trong năm 2022.

Sự dao động của giá phân bón

Chỉ ít ngày sau khi bước vào năm mới 2022, thế giới đã phải chứng kiến một sự kiện kịch tính mới trong địa chính trị toàn cầu, đó là căng thẳng ngày càng tăng giữa Ucraina và Nga. 

đối với thị trường phân bón, đây là sự kiện có thể ảnh hưởng nhiều đến nguồn cung và giá các loại phân bón, nhất là lại xảy ra ngay sau khi đã có những thách thức lớn về nguồn cung phân bón trong năm 2021. Giá phân bón cao ở mức kỷ lục, các tranh chấp thương mại dẫn đến tăng thuế, các rối loạn về nguồn cung do dịch COVID-19 và nhiều lý do khác, chi phí sản xuất cao hơn, tất cả những yếu tố đó đã khiến cho giá phân bón tăng cao đáng kể trong năm 2021.

Trong khi đó, hy vọng về tình hình ổn định hơn trên thị trường phân bón trong năm 2022 đang giảm dần khi thế giới chứng kiến mâu thuẫn giữa Nga và Ucraina cũng như khả năng Nga sẽ tấn công Ucraina.

Một nhà nghiên cứu thị trường cho rằng, cho đến nay mâu thuẫn Nga-Ucraina chưa có nhiều ảnh hưởng đến thị trường phân bón toàn cầu. đối với thị trường Bắc Mỹ, thời gian này chưa phải là mùa vụ cao điểm để mua phân bón, vì vậy chưa có những dấu hiệu căng thẳng về cung cầu trên thị trường. Tuy nhiên, nếu xảy ra xung đột quân sự giữa Nga và Ucraina thì điều đó chắc chắn sẽ có những ảnh hưởng lớn đến cả nguồn cung cũng như giá phân bón trên toàn cầu.

Vài tháng trước đây, nhiều nhà phân tích đã dự báo giá phân bón trên thế giới sẽ giảm trong nửa sau năm 2022.  

Giá phân bón sẽ tăng trở lại?

Trên thực tế, nhờ những rối loạn trên thị trường đang giảm và nguồn cung phân bón tăng cao hơn, trong những tháng đầu năm 2022 giá phân bón thế giới đã bắt đầu có dấu hiệu giảm, đặc biệt là giá một số loại phân đạm đã giảm thấp hơn so với trước.

Theo Công ty tư vấn thị trường CRU, thị trường urê toàn cầu đã giảm trong những tuần đầu tháng 2/2022. Giá của 5 trong số 7 loại phân bón được theo dõi đã giảm nhẹ.

Giá urê FOB tại New Orleans (Louisiana, Mỹ) kết thúc năm 2021 ở mức 765 USD/tấn, nhưng giữa tháng 1/2022 đã giảm xuống 578 USD/tấn.

Tuy nhiên, các nhà phân tích đang chờ đợi để xem giá có tăng trở lại trong bối cảnh những lo ngại về mâu thuẫn Nga-Ucraina và nguồn cung phân bón từ Nga. 

Nga là một trong những quốc gia sản xuất phân bón hàng đầu trên thế giới và hiện đang sản xuất cả 3 loại phân đạm, lân, kali. Nga xuất khẩu gần 50% amoni nitrat bậc chất lượng phân bón, phần lớn trong số đó được nhập vào châu âu. Vì vậy, trong thời gian tới châu âu có thể sẽ thiếu phân bón và giá sẽ tăng nếu mâu thuẫn Nga-Ucraina trở nên căng thẳng hơn. Bên cạnh đó, châu âu cũng phụ thuộc vào khí thiên nhiên từ Nga, một phần ba nguồn cung khí thiên nhiên ở đây được nhập từ Nga.

Ngành sản xuất phân bón của Nga sẽ bị trừng phạt?

Theo các nhà phân tích, nếu tấn công Ucraina thì Nga rất có khả năng sẽ phải chịu một loạt các biện pháp trừng phạt từ phía Mỹ và Liên minh Châu âu, ảnh hưởng đến nhiều ngành công nghiệp trong nước.

Những biện pháp trừng phạt đó đôi khi nhằm vào một số ngành công nghiệp cụ thể của Nga, nhưng cho đến nay vẫn còn chưa rõ là sản xuất phân bón có nằm trong số những ngành bị trừng phạt hay không.   

Trước đây, trong một tranh chấp khác về biên giới EU/Belarut, tháng 6-2021 Liên minh Châu âu đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Belarut, trong số đó có các biện pháp trừng phạt đối với ngành sản xuất phân kali.

Belarut là quốc gia sản xuất phân kali lớn thứ ba trên thế giới, với sản lượng phân kali năm 2019 đạt 12 triệu tấn. Đồng thời, Belarut là quốc gia xuất khẩu phân kali lớn thứ hai trên thế giới và trong năm 2019 đã xuất khẩu 10,3 triệu tấn phân kali, chiếm khoảng 21% thương mại phân kali toàn cầu.

Những vấn đề về vận chuyển

Với hiệu lực từ ngày 1/2/2022, Litva đã chấm dứt hợp đồng vận chuyển với nhà sản xuất phân kali Belaruskali của Belarut, khiến cho nhà sản xuất này không còn khả năng vận chuyển những lượng lớn sản phẩm từ cảng xuất khẩu lớn nhất hiện nay của mình.   

Các chuyên gia CRU ước tính, cảng của Litva đã vận chuyển khoảng 92% khối lượng phân kali xuất khẩu của Công ty Belaruskali trong năm 2020, tương đương 10,8 triệu tấn.

Hơn nữa, từ 1/4/2022 Công ty sản xuất phân bón Yara của Na Uy cũng sẽ ngừng mua sản phẩm từ Belarut do các biện pháp trừng phạt được áp đặt lên quốc gia này. 

Nhưng các nhà phân tích thị trường tin rằng Belarut sẽ không ngừng xuất khẩu sản phân kali mà sẽ tìm các kênh xuất khẩu khác. Mặc dù vậy, các biện pháp trừng phạt sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn cung phân kali toàn cầu.

Trong bối cảnh như vậy, chuỗi cung ứng phân kali trên thế giới sẽ phải tự điều chỉnh, một số nhà sản xuất khác sẽ gia tăng sản lượng để lấp vào chỗ trống do Belarut để lại.

Ví dụ, Canađa cũng là quốc gia sản xuất phân kali quy mô lớn và sẽ cung ứng nhiều sản phẩm hơn ra thị trường thế giới nếu các nhà sản xuất tại Belarut và có thể cả tại Nga bị ảnh hưởng vì các biện pháp trừng phạt. 

Theo Bản tin Công nghiệp Hóa chất số 3/2022